Toespraoke
veurofgaonde an de gemienteraodsvergeerdering van West-Stellingwarf op 1 meert
2021
Vrouwluden
en manluden,
Soms hangt et leven van toeval an
mekaander. As in 1971 et eerste boek in et Stellingwarfs, De
oolde pook van H.J. Bergveld, niet uutkommen was, ha’k lichtkaans nooit
mien eerste zinnen in et Stellingwarfs op pepier zet. Mar ik hebbe dat vuuftig
jaor leden wel daon, want deur dat boek zag ik da’k mien eigen tael ok lezen
en schrieven kon. Dat was niks minder as een eupenbaoring. Ik zag ok hoe mooi en
riek die tael aenlik is en ik murk al schrievende da’k d’r alles mit kon,
alles in zeggen, schrieven kon. Ondaanks alle boeken die ’k in et Nederlaans
leze, blift dat in wezen toch een anleerde tael veur mi’j. In et Stellingwarfs
kan ’k alles et beste benumen, want ik leve in mien tael. Praote, drome,
fantesere, argere me, hebbe d’r lief in. Et is et aldereerste da’k ooit
heurd hebbe. Et bin ongetwiefeld woorden vol liefde west die mien moeder 75 jaor
leden veur et eerst tegen me fluusterd het.
De Drentse schriefster Marga Kool schreef in Het
Land der Letteren uut 1982: Schrijven
in het Drents is schrijven tegen de verdrukking. Dat is in et Stellingwarfs
ok zo. Mien tael het et drege omdat te vule meensken d’r roeg en onverschillig
mit ommegaon. Alles van waarde is weerloos,
schreef Lucebert. Et Stellingwarfs ok!
‘Och, wat moej’ mit dat Stellingwarfs, ie kommen d’r ommes
niet zo veer mit. Wat hej’ daor now an?’
Zo tjaantelt pattie volk mar wat omme. Mar... we hebben
d’r hier wat an, hier het et weerde. Et geft kleur en eigenhied an de
Stellingwarven. Dit stokkien laand van oons. Et is een riek bezit dat mien en
jim steun volop verdient. Et is niet minder as welke aandere tael dan ok, mar
vanzels ok niet beter. Kulturele verscheidenhied is in alle opzichten te
verkiezen boven schraole ienvormighied.
‘Mar over vuuftig jaor is et d’r grif niet meer,’ mierken
die meensken dan wieder.
Misschien wel niet, mar now is et d’r wel en daor gaot et omme.
‘En et het toch hielemaole gien zin en schrief romans in et
Stellingwarfs?’
Mar het et hiele leven dan wel zin? We zullen zels an alles zin
geven moeten. Ik geve zin an mien leven deur te schrieven: romans, verhaelen,
gedichten, kollums. Doe ’k indertied mit mien stiekelstokkies op Omroep
Frieslaand kwam, wodde ik naost schriever ok vertelder. Want ik moch overal in
Frieslaand en veer daor buten kommen om in et Stellingwarfs te vertellen. Drie
keer in de weke, soms vaeker. Dan stapte ’k middags, mar ok vaeke aovens in de
auto mit mien koffertien mit negosie, mien te verkopen boeken, en ree over
kleine weggies naor plakken daor a’k nog nooit eerder west was. In duuster
vot, in duuster weer thuus. En ik leut overal heuren hoe mooi die tael van oons
is. Tot now an toe bin ’k 3271 keer op die meniere op stap west.
A’k mit een kammeraod zo wel es wat rondriede daenk ik: daor bin
’k in et dörpshuus west, daor he’k in een gebouwgien bi’j de karke west,
en daor in de boverzael van de harbarg. Overal he’k stokkies van mien leven
liggen en he’k et Stellingwarfs heuren laoten. Bi’jtieden veer et laand in
bi’j Fryske Kriten en Drenten
in de vrömde. Dan mo’k soms tegen middernaacht vanuut Wageningen nog naor
huus... Wat mis ik dat vertellen, et kontakt mit aandere meensken toch
verschrikkelik in disse koronatied.
Mar et schrieven kan gelokkig gewoon deurgaon. Van ’t jaor komt,
as alles deurgaon kan, mien achtste roman uut. De eerste literaire thriller in
et Stellingwarfs: Et liek in de Lende. De beide pelisiemannen Rik Smit en Rolf
Wesselink uut Wolvege perberen een peer moorden op te lossen. Et wodt een
hatstikke spannend boek! Dat ik hope vanzels dat as meensken me nao verloop van
tied argens in Wolvege lopen zien, dat ze dan tegen mekeer fluusteren:
‘Moej’ kieken, daor lopt die schriever van de Stellingwarver Wallander!’
D’r bin meensken die me vanwege al die vrotteri’je veur
et Stellingwarfs de ambassadeur van et Stellingwarfs numen. Lessend nuumde iene
me de keuning van et Stellingwarfs! Et moet toch ok niet malder wodden... Ik bin
en blief een gewoon boerejoongien uut Ni’jhooltpae!
Op een protte plakken in et Nedersaksische taelgebied is et deur de jaoren henne
de gewoonte wodden dat de gemienteraoden in meert in et Nedersaksisch
vergeerderen. Drenthe het wat dat anbelangt al een rieke historie. Dit jaor doen
ok de Perveensiaole Staoten mit. In Assen in et Drents, in Grunningen in et
Grunnings en in Overiessel in de diverse variaanten van et Nedersaksisch daore:
Twents, Sallaans...
Vulen jim him al ankommen? Brekt et zwiet jim al uut? Mooi zo! Kan
West-Stellingwarf, dat op et ogenblik et Nedersaksisch Overleg anvietert, mit
goed fesoen wel aachterblieven? Nee! Dat ik vraoge wethoolders en raodsleden die
Stellingwarfs praoten kunnen om dat hier vanaovend ok te doen. Om zien en heuren
te laoten dat et Stellingwarfs overal mittelt, d’r gewoon toe dot in et leven.
Dat et niet zomar een aorighied is, mar daj’ d’r alles mit kunnen.
Kom op, beide wethoolders van de VVD, jim staon jim mannegien
aanders ok wel. Laot now ok mar es in et Stellingwarfs heuren daj’m haor op
’e koezen hebben! Ik rekene op jim! Ik praote trouwens ok altied Stellingwarfs
mit Mariska. Kom op, mien maegd! Fleer d’r over in et Stellingwarfs! En Sippe
Bron en Ton Mulder moe’n et niet waogen en dri’je heur d’r veur weg. En as
jim al es uut gewoonte in et Nederlaans overgaon, dan slat de burgemeester mit
zien haemer en ropt die opsternaot: ’Zo hewwe dat niet ofpraot! Stellingwarfs
as ’t even kan!’
Mar wie et niet praoten kan, hoeft et vanzels ok niet te perberen.
Marlene Postma, ik wete daj’ een fan van me binnen. Dat is ok hatstikke mooi,
heur! Mar die Stellingwarfs praoten kan, moet et now beslist niet laoten. Laot
heuren wat veur een riek bezit et is!
Now ja, as ik dan toch de keuning van et Stellingwarfs bin, dan
was dit dus een soortement troonrede.
Burgemeester, wethoolders, leden van de Raod... Ik weens jim een
goeie vergeerdering toe. Ik hope vurig dat d’r weer een betere tied zonder dat
rotvirus komt. Dawwe weer aovens veur ni’je inkommelingen in et gemientehuus
holen kunnen. Dawwe mekeer weer in et echt zien kunnen, want dat is zo
verschrikkelik vule mooier. Dat et leven weer gewoon wodt. Et gao jim goed. Pas
goed op jimzels en... blief gezond!